Werken in een gevangenis is niet voor iedereen weggelegd, erkennen Martijn Baar en Cansu Biçakci van Justitieel Complex Zaanstad. Arbeidsbegeleider Abdel van SureCare is ervoor geknipt en vormt een inspiratie voor gedetineerden en collega’s. ,,Goede gesprekken scheppen een vertrouwensband.”

Door Wout Fassbender

Enthousiast geven Hoofd Arbeid Martijn Baar en plaatsvervangend Hoofd Arbeid Cansu Biçakci een rondleiding door het immense gebouw van Justitieel Complex Zaanstad. Hier verblijven zo’n duizend gedetineerden, onder wie jongens uit de Top600 die de afgelopen jaren relatief veel high-impact delicten hebben gepleegd.

Martijn en Cansu laten de 24 arbeidszalen van het complex zien. Dit zijn de plekken waar de gedetineerden vier uur per dag werken. Zij kunnen spullen inpakken, werken in de koffiebranderij of bakkerij, een opleiding tot kapper volgen, fietsen maken en orders picken in de supermarkt.

,,De gedetineerden kunnen zich inschrijven voor een arbeidsplaats en dan worden ze ingedeeld”, vertelt Martijn tijdens de rondleiding. ,,Uiteindelijk kunnen ze hun voorkeuren en interesses opgeven. Het multidisciplinair overleg beslist vervolgens of het kan of niet.”

“We zijn heel open en eerlijk naar elkaar. Dat vind ik heel belangrijk en vooral prettig

Cansu Biçakci, plaatsvervangend Hoofd Arbeid DJI Zaanstad

Niet iedereen, zeggen Martijn en Cansu, kan die kappersopleiding volgen of in de bakkerij staan vanwege het werken met scherpe voorwerpen. ,,Je kunt je inbeelden dat iemand die voor overlast zorgt hier niet komt te werken.”

Open en transparante samenwerking met SureCare

De rondleiding stopt in de koffiebranderij. Hier doen Martijn,Cansu én arbeidsbegeleider Abdel, die via SureCare wordt ingezet, hun verhaal. Maar eerst: hoe zijn ze bij SureCare terechtgekomen? ,,We werken met twee partijen samen, gereguleerd vanuit de overheid, maar zij konden geen mensen leveren. We konden zelf op zoek naar een partij die ook gespecialiseerd is in veiligheid met een pedagogisch randje. Zo zijn we bij SureCare uitgekomen”, legt Martijn uit.

Hij voerde gesprekken met operationeel manager Cloé Teljoar en commercieel manager Juliët Stegeman. ,,Zij zorgen voor een heel goede selectie en vragen zich ook telkens af: past deze persoon wel bij de gevangenis? Daar zijn wij heel blij mee”, zegt Martijn. ,,Als er dan een kandidaat wordt aangedragen, voeren we eerst een klikgesprek en als die match er is volgt nog een meeloopdag om te kijken of de persoon bij ons past.”

Iedere maand is er een evaluatiemoment om te kijken hoe het verloopt. Sinds het begin van de samenwerking, in mei 2022, ondersteunen vijf arbeidsbegeleiders JC Zaanstad in de rol van medewerker arbeid. Cansu: ,,We zijn heel open en eerlijk naar elkaar. Dat vind ik heel belangrijk en vooral prettig.” JC Zaanstad en SureCare hebben daardoor geen geheimen voor elkaar.  

Martijn vertelt dat er ook wordt gekeken om de samenwerking uit te breiden. SureCare zet dan niet alleen medewerkers arbeid in, maar ook beveiligers. ,,We zijn dat aan het verkennen.”

Kwetsbaarheid tonen in gesprekken

Op deze plek, in de koffiebranderij, coacht en ondersteuntAbdel de gedetineerden. Sommigen kent hij door het uitgaansleven, waar hij voorheen als portier in de horeca werkte. ,,Dat was in het begin wel een beetje gek”,vertelt de 46-jarige arbeidsbegeleider. ,,In de kroeg lopen ze met flessendrank en vrouwen om hen heen rond.”

Maar hij weet dat er achter die stoerheid een hoop schuilgaat. ,,Dit zijn toch jongens die in hun levens iets tekort zijn gekomen.Hen is nooit verteld dat je ook geld kunt verdienen zonder te dealen of overvallen te plegen”, benadrukt hij.

Om de gedetineerden beter te leren kennen, voert Abdel regelmatig een gesprek van mens tot mens. ,,Daarin tonen ze hun kwetsbaarheid. Maar als gedetineerden dat zien, kunnen ze hem daar binnen de groep misschien mee pesten. Dat wil je ook niet. Daarom voer je zulke gesprekken apart. Belangrijk is het wel, want het schept ook een vertrouwensband.

“Ik zou graag het liefst meer mensen extern willen inhuren, omdat freelancers zorgen voor een goede dynamiek binnen de groep medewerkers

Martijn Baar,Hoofd Arbeid DJI Zaanstad

Abdel is geliefd. ,,Abdel maakt écht het verschil”, begint plaatsvervangend Hoofd Arbeid Cansu. ,,Hij is heel erg strikt, duidelijk en krijgt respect. Structuur en duidelijkheid zijn de dingen die de gedetineerden hier nodig hebben. Zij kunnen veel van hem leren.”

Hoofd Arbeid Martijn vult haar aan. ,,Abdel is gewoon ontzettend scherp en enthousiast. Dat heeft er natuurlijk ook mee te maken dat hij hier als freelancer werkt. Zijn werkattitude is wat zakelijker misschien.” Overigens vertelt hij dit zonder het vaste personeel te diskwalificeren. Na een korte pauze: ,,Ik zou graag het liefst meer mensen extern willen inhuren, omdat freelancers zorgen voor een goede dynamiek binnen de groep medewerkers.”

Werken in gevangenis kan niet iedereen

Werken in een justitieel complex vraagt bepaalde competenties. Martijn geeft toe dat het werk niet altijd gemakkelijk is. ,,Je moet grenzen durven stellen, heel flexibel zijn en je continu aanpassen aan de situatie”, antwoordt hij. ,,Maar je moet ook pedagogisch onderlegd zijn. Je moet een akkefietje nooit persoonlijk maken en als iemand tegen je begint te schreeuwen, moet je daar niet in meegaan.” Als medewerker is het belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven, stelt het Hoofd Arbeid.  

Abdel weet als geen ander hoe het werkt in Zaanstad. ,,Iemand kan vandaag een goede dag hebben, maar morgen een kort lontje. Je grenzen aangeven is daarom heel belangrijk. Ik heb hierdoor in mijn begin periode weleens kop-tegen-kop gestaan”, vertelt hij. ,,Toon je een keer je zwakte, dan gaan ze met je aan de haal.”

Hoe geeft hij zijn grenzen aan? ,,Door duidelijk te zijn. Ik vertel de jongens dat je gewoon respectvol met elkaar om moet gaan en dat je de regels naleeft. En als ik zelf een keer fout zit, geef ik dat toe. Daardoor krijg je respect.”

Betrokken bij gedetineerde

Abdel vertelt een anekdote over een gesprek eerder op deze ochtend. ,,Iemand kwam naar me toe en zei dat hij mij de afgelopen dagen gemist had. Dat is hartstikke fijn om te horen. Door dit soort kleine dingen stap je aan het einde van de werkdag met een goed gevoel in de auto naar huis.” Martijn en Cansu glunderen. Dit is zoals zij het graag zien.

Abdel heeft nog een ander verhaal over een keer dat hij een ex-gedetineerde tegenkwam. De arbeidsbegeleider straalt als hij het vertelt.,,Die jongen zei: ‘Ik ben binnen lastig geweest, hè?’ Dan hebben we het daar kort over, maar gaven we elkaar wel een hand. Mooi toch?”

Martijn haakt daarop in. ,,Voor zulke gasten is niets vervelender dan dat de familie of zijn omgeving achteraf te horen krijgt dat je binnen niet altijd even makkelijk bent geweest. Je hoort vaak van gedetineerden dat er altijd een medewerker is blijven hangen en positieve invloed heeft gehad.”

Abdel van grote waarde na stroeve start

Dat bereikt dus ook Abdel, die heel goed op zijn plek zit inZaanstad. Maar hij geeft ook toe dat zijn beginperiode wat moeizaam verliep. ,,Ik kom natuurlijk ook uit een heel andere wereld. Je bent nieuw, moet de mensen en hun manier van werken leren kennen. Dat kost tijd”, verklaart hij.

Tijd die hij zichzelf niet leek te gunnen. Op een gegeven moment vertelde Abdel tegen Cansu, die verantwoordelijk is voor de aansturing van het personeel, dat hij het niet meer zo zag zitten. ,,Ze was ook nog vrij die dag en ik dacht echt: ze zal haar telefoon niet opnemen.  Maar dat deed ze wel”, zegt hij verbaasd.

“Ik zou hier echt tot mijn pensioen kunnen blijven en heb het enorm naar mijn zin hier 

Abdel, arbeidsbegeleider SureCare

Cansu: ,,Ik zei Abdel dat we een oplossing gingen zoeken en dat het goed zou komen, want ik wilde hem graag behouden.” En zie daar: Abdel heeft op de werkvloer een collega gevonden met wie hij kan lezen en schrijven.

Een proces dat Abdel heeft doorlopen. Zijn komst is een groot succes gebleken. ,,Abdel is echt van toegevoegde waarde met zijn kijk opde werkzaal”, vertelt Cansu. Na een wat stroeve start is Abdel opgefleurd. De breedgeschouderde arbeidsbegeleider inspireert en enthousiasmeert collega’s en gedetineerden. ,,Ik zou hier echt tot mijn pensioen kunnen blijven. Het liefst zou ik ook in loondienst gaan. Ik heb het enorm naar mijn zin hier en ben wel toe aan wat meer structuur, ook voor mijn gezin.”

‍